Các rối loạn TIC thường gặp | Safe and Sound

TIC là một vận động hay phát âm không chủ ý, xảy ra nhanh, tái diễn, không có nhịp và thường liên quan đến một nhóm cơ nhất định. Theo các chuyên gia tâm lý, TIC xuất hiện đột ngột và không có mục đích rõ ràng. Các rối loạn TIC thường không thể kìm nén được, nhưng nói chung cũng có thể làm mất đi tạm thời trong thời gian vài phút đến vài giờ (do chủ ý hay do đãng trí).

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Đặc điểm của rối loạn TIC

Các chuyên gia tâm lý cho rằng, rối loạn TIC thường xảy ra ở trẻ em dưới 18 tuổi. Có khoảng 20% trẻ ở độ tuổi đi học mắc phải rối loạn này, thường trầm trọng khi trẻ ở độ tuổi 11-12, sau đó giảm dần khi trẻ bước vào giai đoạn dậy thì. Đối với một số trẻ, rối loạn TIC sẽ biến mất hoàn toàn sau khi lớn, nhưng cũng có trẻ đối mặt với nó đến khi trưởng thành.

Tần số, cường độ và thời gian giật các cơ ở từng trẻ khác nhau. Theo nghiên cứu của các chuyên gia tâm lý, rối loạn TIC thường gặp ở nam nhiều hơn và trẻ em bị TIC thường có tiền sử gia đình bị rối loạn TIC.

Ảnh 1: Rối loạn TIC thường xảy ra ở trẻ em dưới 18 tuổi

TIC được phân thành 2 loại gồm:

TIC vận động:

TIC vận động đơn thuần biểu hiện ở mặt (nháy mắt, nhăn mặt, nhếch mép, lè lưỡi, lắc cằm, cau mày), ở cổ (lắc cổ, quay cổ, gật đầu), ở tay (nhún vai, giơ cánh tay, giơ bàn tay hay ngón tay).
TIC vận động phức tạp biểu hiện như vỗ vào người mình, nhảy, ngắm vuốt, giậm chân.

TIC âm thanh:

TIC âm thanh đơn thuần biểu hiện như Thở dài, ho, lẩm bẩm, các âm thanh khác như tặc lưỡi, hắng giọng, la hét…
TIC âm thanh phức tạp biểu hiện như nói các từ hay câu đặc biệt không đúng lúc đúng chỗ, thường là tục tĩu và nhại từ hay lời người khác.

Hiện nay, chuyên gia tâm lý vẫn chưa xác định được nguyên nhân gây rối loạn TIC. Tuy nhiên, một số yếu tố về môi trường và sinh học có thể gây ra hội chứng này. Ví dụ, các chất gây dị ứng, hóa chất trong sản phẩm làm sạch; thậm chí do bị ảnh hưởng bởi phim ảnh hoặc các trò chơi điện tử. Cũng có nghiên cứu của các chuyên gia tâm lý cho rằng, rối loạn TIC do di truyền, do những bất thường trong não hoặc các chất dẫn truyền thần kinh. Hội chứng TIC cũng có thể do đột quỵ, chấn thương đầu, nhiễm trùng, thoái hóa thần kinh, tế bào gai thần kinh và nhũn não…

2. Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn TIC

TIC xuất hiện đột ngột, nhanh, trong thời gian ngắn và giới hạn của vận động ở một nhóm cơ.
Không có tổn thương thần kinh.
TIC là rối loạn lặp đi lặp lại, tái diễn.
TIC (thường) biến mất trong lúc ngủ.
TIC có thể dễ gây tái hiện hay làm mất đi một cách chủ ý.
TIC không diễn biến có nhịp.

3. Các rối loạn TIC thường gặp

Ảnh 2: TIC được phân thành 2 nhóm là TIC vận động và TIC âm thanh

3.1. TIC nhất thời

Theo các chuyên gia tâm lý, rối loạn TIC nhất thời thường gặp nhất. TIC đáp ứng các tiêu chuẩn chung của rối loạn TIC, kéo dài không quá 12 tháng.

Biểu hiện thường gặp là nháy mắt, điệu bộ ở mặt, vận động đột ngột của đầu.

Ở một số trường hợp, TIC chỉ xuất hiện một đợt duy nhất. Trong các trường hợp khác, các đợt thuyên giảm và tái phát có thể kế tiếp nhau trong vài tháng.

3.2. TIC vận động hay TIC âm thanh mạn tính

TIC đáp ứng các tiêu chuẩn chung nói trên, có thể chỉ có TIC vận động hoặc chỉ có TIC âm thanh, có thể là TIC đơn thuần hay thường gặp hơn là TIC phức tạp và kéo dài trên 12 tháng. Thể này thường kèm theo rối loạn tâm căn.

3.3. Thể kết hợp TIC âm thanh và TIC vận động (Hội chứng Gilles de la Tourette)

Ở một thời điểm của quá trình bệnh, TIC vận động phức tạp hay TIC âm thanh phức tạp xảy ra nhưng không nhất thiết đồng thời. Các chuyên gia tâm lý cho biết, đa số trường hợp TIC khởi phát ở 2 – 15 tuổi. TIC vận động thường xuất hiện trước TIC âm thanh, kéo dài trên một năm. TIC thường nặng lên ở tuổi thanh thiếu niên và kéo dài đến tuổi người lớn.

TIC âm thanh thường là nhiều loại: phát âm, hắng giọng, gâu gâu, ụt ịt đột ngột và tái diễn, có khi phát ra các từ hay câu tục tĩu; một số trường hợp kết hợp với nhại các động tác thô tục.

Các TIC vận động và TIC âm thanh có thể chủ ý làm mất đi trong một thời gian (vài phút đến vài giờ). Các TIC này tăng lên do stress và mất đi trong lúc ngủ.

Theo các chuyên gia tâm lý, TIC thường xuất hiện đơn độc nhưng cũng hay gặp các TIC kèm theo các rối loạn cảm xúc đa dạng, các triệu chứng ám ảnh hay nghi bệnh hoặc các rối loạn đặc hiệu về phát triển.